MEHMET NİYAZİ ALTUĞ ANADOLU LİSESİ EDEBİYAT

1- Yarım Kafiye:

– Tek ses benzeşmesine dayanan kafiyeye yarım kafiye denir.
– Genellikle Halk Edebiyatında kullanılır.

Benim çektiğimi kim çeker,
Gözlerinden kanlı yaş döker.
Bulanık bulanık akar,
Dağların seliyim şimdi.

(“-er“: Redif | “-k“: Yarım Kafiye)

 

2- Tam Kafiye:

– İki ses benzeşmesine dayanan kafiyeye tam kafiye denilir.

Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar

(“-ar“: Tam Kafiye)

Zamanla nasıl değişiyor insan,
Hangi resmime baksam ben değilim.
Nerde o günler, o şevk, o heyecan,
Bu güler yüzlü adam ben değilim.
Yalandır kaygısız olduğum, yalan…

(“-an“: Tam Kafiye | “-ben değilim“: Redif | “-am“: Tam Kafiye)

Not: Dilimize yabancı dillerden geçmiş “â, î, û” gibi uzun sesler iki ses değerine sahiptirler. Dizeler arasında sadece bu seslerden oluşan bir benzeşme varsa bu tam kafiyedir.

​

 

3- Zengin Kafiye:

– İkiden fazla sesin benzeşmesiyle oluşan kafiyeye denir.
– Daha çok Divan şiirinde kullanılır.

Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene,
Biz sende olamazsak bile sen bizdesin gene.

(“-ene“: Zengin Kafiye)

Bin bahçeli beldemizi yâd ellere bıraktık,
Gölgesinde barınacak tek ağacım yok artık.

(“-tık“: Zengin Kafiye)

 

4- Tunç Kafiye:

– Kafiyedeki kelimelerden birinin, diğerini içinde aynen bulunması yani tekrar edilmesiyle oluşan kafiyeler tunç kafiye denir.

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım,
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

(“-aşarım“: Tunç Kafiye)

Bursa’da bir eski cami avlusu,
Mermer şadırvanda şakırdayan su.

(“-su“: Tunç Kafiye)

Bir eşek var idi zâif u nizâr,
Yük elinden katı şikeste vü zâr.

(“-zâr“: Tunç Kafiye)

 

5- Cinaslı Kafiye:

– Yazılışları ve okunuşları aynı anlamı farklı olan kelimelerle yapılan kafiyeye cinaslı kafiye denir.
– Cinaslı kelimeler daha çok manilerde kafiye olarak kullanılır.

Niçin kondun a bülbül,
Kapımdaki asmaya.
Ben yârimden vazgeçmem,
Götürseler asmaya.

(“-asmaya“: Cinaslı Kafiye)

Kararmış kara gözler,
Dermanım kara gözler,
Gemim deryada kaldı.
Yelkenim kara gözler.

(“-kara gözler“: Cinaslı Kafiye

Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç,
Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç.

(“-geç“: Cinaslı Kafiye)

 

Redif:

– Şiirde kafiyeden sonra gelen yapı ve anlam bakımından benzerlik taşıyan eklere, kelimelere veya kelime gruplarına redif denir.
– Halk şiirimizde redife kafiyeden daha çok önem verilmiştir.
– Redif kelimesinin sözlük anlamı “arkadan gelen”dir.

Aşk bir şem-i ilahîdir benim pervânesi, –si: Redif
Şevk bir zincirdir gönlüm ânın divânesi. –vâne: Zengin kafiye

Efendimsin cihânda itibârım varsa sendendir – ım varsa sendendir: Redif
Meyân-ı âşıkânda iştihârım varsa sendendir –âr(aar olduğundan): Zengin Kafiye
Şeyh Galib

Bizim elde bahar olur, yaz olur, – olur : Redif
Göller dolu ördek olur, kaz olur. – az: Tam Kafiye
Sevgi arasında yüz bin naz olur,
Suçumu bağışla, ben sana kurban.