MEHMET NİYAZİ ALTUĞ ANADOLU LİSESİ EDEBİYAT

Tekerleme, genellikle masal ve bilmece gibi anlatı türlerinin giriş – sonuç kısımlarında söylenen, dinleyicinin veya okuyucunun kulağına hoş bir ezgi gibi gelen, kafiyeli, ölçülü ve ses tekrarları içeren sözlerdir. TDK’nin Güncel Türkçe Sözlük’ünde “Çoğunlukla, masalların genellikle başında bulunan -Bir varmış bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde.- gibi uyaklı giriş veya ara sözler.” olarak tanımlanmaktadır. Tekerlemeler, kalıp sözlerdir ve Türkçenin söz varlığı zenginliğini yansıtmaktadır. Çocuk oyunlarında ve pek çok edebiyat türü içinde sıklıkla geçen tekerlemeler, insanlarda anlatılana karşı bir merak ve ilgi uyandırmaktadır.

​

​

​

Adem madene gitmiş. Adem madende badem yemiş.
Madem ki Adem madende badem yemiş, niye bize getirmemiş.

Al bu takatukaları takatukacıya takatukalatmaya götür. Takatukacı takatukaları takatukalamam derse takatukacıdan takatukaları takatukalatmadan al da gel.

Bir berber bir berbere, bre berber gel beraber bir berber dükkânı açalım demiş.
Bir dalda bir kartal; dal tartar, kartal kalkar.

Bu çorbayı nanelemeli mi de yemeli, nanelememeli mi de yemeli?

Bu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi.

Çıtır pıtır hanımın, çıtı pıtı kızının çıtkırıldım çocuğu olmuş.

Bu duvarı badanalamalı mı , badanalamamalı mı?

El alem ala dana aldı aladanalandı da biz bir ala dana alıp aladanalanamadık.

Şiş, şişeyi şişlemiş; şişe keşişe kiş demiş.

Değirmene girdi köpek. Değirmenci vurdu kötek, hem köpek yedi kötek, hem kötek yedi köpek.

Kırk kantar, kırkar kırkar kantar tartar.

Herkes yoğurdu sarımsaklamış yemiş, biz sarımsaklasak da mı yesek, sarımsaklamasak da mı yesek?

Ummaca, üç kere ağzını açıp yummaca, üç kere de arkasından kahkaha ile gülmece.

İbiş ile Memiş mahkemeye gitmişler, mahkemede mahkemeleşmişler mi, mahkemeleşmemişler mi?

Nereden gelip nereye gidiyorsun, beş eşekli, bez yüklü beş adam?

 

Sizin damda var beş boz başlı beş boz ördek
Bizim damda var beş boz başlı beş boz ördek
Sizin damdaki beş boz başlı beş boz ördek
Bizim damdaki beş boz başlı beş boz ördek
Siz de bizcileyin beş boz başlı beş boz ördek misiniz demiş.

 

Lâla lâtif lâleli lâmbasını lâcivert lâke lâvabodan nâzik, nâdide şefkâte verdi.

Gece penceredeki benekli tekir kedi tenceresindeki eti yedi.

Davulcu dede dışarıklı dikişçiyi dolandırırken dönemecin duvarından düştü.

Galip Geyve’de gır gır giden gocuklu göçmen gururluya güldü.

Habeş hemşire hırkalı hizmetçi hoppa hödüğe hurmaları hürmetle sundu.

Kara kahküllü ketenli kız kibar komşusuna köprülü kuyuda küstü.

Şamlı, şemsiyeli, şıracı,şişko, şoför, şölende, şurupçuları şüphelendirdi.

Sandıklıda sepetleri sıralı simitçi sofrada sökülen sucukları süpürdü.

Tatar tepsici tıknaz titiz Tosun tömbekici tulumbacıyla tütün tüttürdü.

 

Hakkı hakkının hakkını yemiş.Hakkı Hakkı’dan hakkını istemiş. Hakkıya hakkını vermeyince haklı da

Hakkı’nın hakkından gelmiş.
 

Biz onlara ders verelim derken onlarda bize ders vermişler,şimdi gidip onlara bir ders daha verelim de biz onlara ders verirken gelip bize ders vermek neymiş görsünler.

Yaprağın üstünde bir tırtıl, yaprağı yiyor kıtır kıtır, yaprağı yeme pis hain tırtıl.