MEHMET NİYAZİ ALTUĞ ANADOLU LİSESİ EDEBİYAT

Gezi Yazısı Nedir?

 

Gezilip görülen yerlerin, oradaki gelenek ve göreneklerin doğal ve tarihi güzelliklerinin, insan yaşantılarının sanatsal bir anlatımla kaleme alındığı eserleri gezi yazısı denir.

 

Özellikleri:

• Gezi yazıları, hayal ürünü yazılar değil gerçek yazılardır.

• Gezi yazılarında gezip görülen yerle ilgili ilginç ayrıntılar seçilir.

• Gezi yazılarında amaç, okuru bilgilendirmek, onda gezip görme isteği uyandırmaktır.

• Gezi yazılarında gezip görülen kentler, yaşayışlar, gelenek ve görenekler, tarihi ve turistik yerler, doğal güzellikler ilginç ve etkileyici bir dil ve üslupla dile getirilir.

• Tarih, coğrafya, folklor, toplum bilim ve edebiyat için önemli birer kaynak niteliğindedirler.

• Gezi yazılarında öğretici aydınlatıcı bilgiler yer aldığından gezi yazıları, okuyucular için birer rehber niteliğindedir.

• Gezi yazıları toplumlar arası kültür alışverişini beraberinde getirdiğinden toplumları her açıdan tanıtan yazılardır.

• Gezi yazılarında öyküleyici, açıklayıcı ve betimleyici anlatım biçimi kullanılır. Yer yer karşılaştırma, örnekleme ve tanık göstermeden de yararlanılır. Özellikle okuyucunun daha iyi anlaması için anlatılan yer diğer yerlerle karşılaştırılır.

• Gezi yazılarında anlatılacak yer yazarın dikkati ile anlatılır. Yazar, birçok önemli şeyle karşılaşsa bile ancak gördüğü yerleri anlatır. Aynı yeri yazan iki kişinin yazısının farklı olması da bununla ilgilidir.

• Kişisel dikkat ve gözlem çok önemlidir.

• Gezi yazılarında daha çok birinci kişinin (ben) ağzından anlatım söz konusudur.

• Gezi yazıları bir plan dâhilinde yazılır. Genellikle gezinin başladığı gün ile bittiği tarihe doğru bir kronoloji dikkate alınarak oluşturulur.

• Gezi yazılarında sade bir o kadar da edebi dil kullanılmalıdır. 

• Gezi yazıları, belgesel bilgiler içerdiğinden gezi yazılarında yazarlar yalnızca gözlemlerine yer vermeli, farklı bilgiler aktarmamalıdır.

• Gezi yazıları mensur (düzyazı) şekilde kaleme alınır. Çok az da olsa manzum olarak kaleme alınanlar da vardır.

• Gezi yazılarında anlatım fotoğraflarla desteklenmelidir.

• Anlatılanların daha önce anlatılmadığına dikkat edilmeli; anlatılmışsa da bunların farklı ve özgün yönleri ön plana çıkarılmalıdır.

• Gezi yazılarının bir kısmı doğrudan; bazıları da mektup, günlük, röportaj türlerine ait tekniklerle kaleme alınır. Bu tekniklerle yazıldığında bile yazar "gözlem" gücünü ön plana çıkarır.

• Gezi esnasında yazar, birçok yer görüp birçok kişiyle tanışır. Bunları sonradan hatırlaması güç olacağı için gezi esnasında kısa kısa notlar alır.

• Başarılı bir gezi yazısında okuyucu yazıyı okurken kendisini yazarla geziye çıkmış hissetmelidir.